Budżet to kompleksowy plan finansowy, który określa przewidywane dochody oraz planowane wydatki na określony okres, zazwyczaj rok. Jego głównym celem jest efektywne zarządzanie zasobami finansowymi, aby zapewnić stabilność i kontrolę nad przepływami pieniężnymi. Budżet pozwala ustalić priorytety finansowe, oszacować potrzebne środki, a także zidentyfikować potencjalne oszczędności. Dzięki niemu instytucje, firmy i osoby fizyczne mogą planować, jak alokować dostępne środki, aby osiągnąć założone cele finansowe.
Budżet można podzielić na dwie główne części: przychody i wydatki. W części dotyczącej przychodów uwzględnia się wszystkie przewidywane źródła dochodów, takie jak wpływy z podatków (w przypadku budżetu państwa), sprzedaż produktów i usług (w firmach), czy wynagrodzenie za pracę (w budżecie osobistym). Z kolei wydatki obejmują wszystkie koszty związane z funkcjonowaniem, inwestycjami oraz bieżącymi potrzebami. Dobrze skonstruowany budżet powinien uwzględniać równowagę między dochodami a wydatkami, aby zapobiec nadmiernemu zadłużeniu.
Budżet to kluczowe narzędzie dla zarządzania finansami na różnych poziomach. W firmach pomaga w monitorowaniu kosztów produkcji, zarządzaniu projektami inwestycyjnymi oraz kontrolowaniu przepływów pieniężnych. W budżecie państwa pełni strategiczną rolę w planowaniu wydatków na infrastrukturę, opiekę zdrowotną, edukację oraz obronę, jednocześnie dążąc do równowagi budżetowej. W życiu osobistym pozwala na lepsze zarządzanie codziennymi wydatkami, co pomaga w oszczędzaniu na przyszłe cele, takie jak zakup mieszkania czy emerytura.