Podatek od wartości dodanej (VAT) to podatek pośredni nakładany na różne etapy produkcji i sprzedaży towarów oraz usług. Jest jednym z najbardziej powszechnych podatków stosowanych na całym świecie. VAT nalicza się na każdym etapie łańcucha dostaw, począwszy od produkcji surowców, poprzez kolejne fazy przetwarzania, aż po sprzedaż finalnemu konsumentowi. Kluczową cechą tego podatku jest fakt, że przedsiębiorstwa mają prawo do odliczenia podatku zapłaconego na wcześniejszych etapach produkcji, co sprawia, że ostateczny ciężar podatkowy spoczywa na końcowym nabywcy.
Wprowadzenie VAT było odpowiedzią na potrzebę bardziej efektywnego systemu opodatkowania, który pozwala na ograniczenie nadużyć podatkowych, takich jak podwójne opodatkowanie tych samych dóbr lub usług. VAT pozwala także na lepszą kontrolę przepływów finansowych, ponieważ każdy etap produkcji i sprzedaży jest rejestrowany, a podatek jest odprowadzany sukcesywnie. W praktyce, przedsiębiorcy zbierają podatek od swoich klientów, odliczają VAT, który sami zapłacili za towary i usługi niezbędne do prowadzenia działalności, a różnicę przekazują do urzędu skarbowego. Dzięki temu mechanizmowi, VAT jest jednym z najbardziej transparentnych i efektywnych podatków.
Podatek od wartości dodanej ma również istotny wpływ na ceny towarów i usług, ponieważ podnosi ostateczny koszt dla konsumenta. Stawki VAT różnią się w zależności od kraju, a także od rodzaju towaru lub usługi – w wielu państwach stosuje się obniżone stawki VAT dla dóbr podstawowych, takich jak żywność, leki, czy usługi edukacyjne. Jednakże krytycy VAT argumentują, że jest to podatek regresywny, ponieważ obciąża w większym stopniu osoby o niższych dochodach, które wydają większą część swojego budżetu na towary i usługi objęte VAT. Mimo tych zarzutów, VAT pozostaje jednym z najważniejszych źródeł dochodów budżetowych dla wielu państw na świecie.